ایران پروژه

 پروژه دانشجویی مقایسه مبانی فکری و سنت شعری رودکی (پدر شعر فارسی) و نیما یوشیج (پدر شعر نو) فایل ورد (word) دارای 250 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد پروژه دانشجویی مقایسه مبانی فکری و سنت شعری رودکی (پدر شعر فارسی) و نیما یوشیج (پدر شعر نو) فایل ورد (word)   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه پروژه دانشجویی مقایسه مبانی فکری و سنت شعری رودکی (پدر شعر فارسی) و نیما یوشیج (پدر شعر نو) فایل ورد (word)

مقدمه و پیشگفتار
نخستین شناسندگان رودکی
نخستین شناسندگان نیما یوشیج
عقاید و افکار رودکی
1- عقاید و افکار حکیمانه و اندرزگویی
2- رقیق القلب و باهوش بودن رودکی
3- حس بی‌نیازی
4- نیکنامی
5- مذهبی بودن
عقاید و افکار نیما یوشیج
1- مهربانی و دلسوز بودن
2- اجتماعی و سیاسی بودن نیما
3- پند و اندرزگویی
4- پایبندی نیما به زادگاه و طبیعت و مظاهر آن
5- استواری و پایبندی به عقاید
6- اصول عقاید نیما در باب نظم و نثر
7- عقاید مذهبی نیما
معلومات رودکی و بازتاب آن در اشعارش
1- قرآن و حدیث
2- اشاره به داستانهای قرآن و اساطیر سامی
3- بهره‌گیری از مضامین شعر عرب و اشاره به سرایندگان آنها
4- اشاره به اساطیر ایرانی و داستانهای پهلوانی
5- اشارات علمی و فلسفی
معلومات نیما یوشیج و بازتاب آن در اشعار وی
1- آشنایی و تسلط بر زبان فرانسه
2- یاد‌گیری زبان عربی
3- تسلط بر سبک و اوزان اشعار قدما
4- آشنایی با هنر موسیقی
5- تدریس زبان فارسی و عربی
6- توانایی بر نویسندگی و داستان نویسی و نمایشنامه نویسی
7- آشنایی با نقد ادبی
8- تسلط بر سبک رمانتیسم و سمبلیسم
9- آشنایی نیما با فقه و اصول و حکمت
رودکی پدر شعر فارسی و علل و دلایل آن
نیما پدر شعر فارسی و علل و دلایل آن

نکات دستوری و صنایع ادبی در اشعار رودکی
1- ویژگیهای صرفی
1-1) افعال
2-1) اسمها
3-1) حروف
- استعمال حروف ربط یا اضافه مرکب
4-1) پیشوندها
استعمال و حذف به قرینه پیشوند « بـ » تاکیدی
استعمال پیشوند‌های کهن
استعمال پسوند (ومند) به جای مند
استعمال فراوان کاف تحبیب، تصغیر، تلطیف
ابدال حروف
2) ساختار نحوی
2-1) جمله
2-2) ضمایر
3-2) تکرار کلمه
نکات دستوری
اضافه تشبیهی
کاربرد دو حرف اضافه برای یک متمم
صفت جانشین موصوف
صفت فاعلی
صفت بیانی
صفت مفعولی
بدل
قید شک و تردید
قید تنبیه
صوت (شبه جمله تأسف)
ضمیر ملکی
پسوند دارندگی و اتصاف
انواع الف
الف ندا
الف زاید
الف تاکید
الف اطلاق
اسم مصدر
ی مصدری
فعل دعایی
جمله معترضه
اضافه استعاری
واو حالیه
که حالیه
قید حالت
کاربرد می برای تاکید
استفهام تقریری
حرف ربط برای تسویه
نمونه‌‌هایی از صنایع ادبی در اشعار رودکی
تشبیه
استعاره
استعاره کنائی (از نوع تشخیص)
کنایه
ایهام
تضاد، طباق
غلو
مجاز
ردالمطلع
جناس زاید
طرد و عکس
تمثیل
هجویه
ذو وزنین
حشو
نکات دستوری و صنایع ادبی در شعر نیما
استعاره
کنایه
مجاز
تشبیه
سمبل
صفت‌ مفعولی مرکب
کنایه
صفت فاعلی مرخم
تاثیر گذاری رودکی و کلام وی بر گویندگان پس از خود
1- سعدی
2- مسعود سعد- قطران تبریزی- ابوالمظفر مکی پنجدهی- سنایی- سعدی-
ادیب‌الممالک
3- سنایی
4- کسایی مروزی- رشید و طواط
5- دقیقی
6- سعدی
7- وزیر ابی‌طیب مصعبی
8- عنصری بلخی
9- ابوشکور بلخی- فردوسی
10- ابوطاهر خسروانی
11- ابوشکور بلخی
12- فردوسی
13- ازرقی هروی
14- رابعه- عنصری- سنایی غزنوی- قطران تبریزی- امیر معزی نیشابوری- رشید و طواط- ظهیر‌الدین فاریابی- فریدالدین عطار نیشابوری- خواجوی کرمانی- اوحدی مراغه‌ای
15- سنایی- ابن‌یمین
تأثیرگذاری نیما و کلام وی بر گویندگان پس از خود
1- شهریار
دو مرغ بهشتی
2- ضیاء هشترودی
3- میرزاده عشقی
4- اسماعیل شاهرودی
5- شین پرتو
6- فروغ فرخ زاد
7- نصرت رحمانی
گستردگی انواع قالب‌های شعری در شعر رودکی
گستردگی انواع قالب‌های شعری در اشعار نیما یوشیج
رودکی و مدیحه‌سرایی در اشعار او
نیما یوشیج و مدیحه‌سرایی
ویژگیهای اشعار رودکی
ویژگیهای اشعار نیما
مضامین اشعار رودکی
مدح
تغزل
توصیف
خمریات
مرثیه
هجو
زهد و پند
مضامین اشعار نیما یوشیج
طبیعت گرایی
شب
انسان دوستی
نمادگرایی (سمبولیسم)
راز و رمز جانوران در شعر نیما
1- آواز قفس
2- پرنده منزوی
3- توکا
4- خریت
5- خروس
6- داروگ
7- روباه
8- سیولیشه
9- شب‌پره‌ ساحل نزدیک
10- غراب
11- ققنوس
12- قو
13- کاکلی
14- کبک
15- کرم ابریشم
16- کک کی‌ (گاو نر)
17- گاو
18- گرگ
19- لاشخورها
20- مرغ شکسته‌پر
سبک اشعار رودکی
بررسی سبکی نمونه‌هایی از اشعار رودکی
شعر زندگانی و مرگ
شعر عصا بیار که وقت عصا و انبان بود
نتیجه‌گیری
سبک اشعار نیما
نمونه‌ای از شعر آزاد نیما «شعر مهتاب»
نتیجه‌گیری
فهرست منابع و مآخذ

بخشی از فهرست مطالب پروژه پروژه دانشجویی مقایسه مبانی فکری و سنت شعری رودکی (پدر شعر فارسی) و نیما یوشیج (پدر شعر نو) فایل ورد (word)

1- ابوعبدالله رودکی و آثار منظوم، عبدالغنی میرزایف، استالین آباد، 1958 م
2- از صبا تا نیما، یحیی آرین پور، انتشارات زوّار- تهران، 1376
3- استاد شاعران رودکی، گزینش دکتر نصرالله امامی، انتشارات جامی، تهران، 1383
4- اسنادی درباره نیما یوشیج، علی میرانصاری، انتشارات سازمان اسناد ملی ایران، تهران 1375
5- اشعار پراکنده قدیمی ترین شعرای فارسی زبان، ژیلبر لازار، انجمن ایران شناسی فرانسه، تهران 1361
6- المعجم فی معاییر اشعار العجم، شمس الدین محمد قیس رازی به تصحیح محمد قزوینی و مدرس رضوی، تهران 1338
7- امثال و حکم دهخدا، علی اکبر دهخدا، جلد اول، انتشارات مرکز دهخدا، چاپ پنجم، تهران 1361
8- اندیشه و هنر در شعر نیما، دکتر بهروز ثروتیان، مؤسسه انتشارات نگاه، تهران، 1375
9- با کاروان حله، دکتر عبدالحسین زرین کوب، ابن سینا، تهران، 1347
10- بحثی در اشعار و افکار رودکی، هادی حائری، مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، ج 6، شماره 3-4
11- بدایع و بدعتهای نیما، مهدی اخوان ثالث، انتشارات بزرگمهر، تهران 1369
12- برگزیده آثار نیما یوشیج، سیروس طاهباز، انتشارات بزرگمهر، تهران 1368
13- برگزیده اشعار رودکی و منوچهری، دکتر اسماعیل حاکمی، انتشارات اساطیر، تهران 1373
14- برگزیده شعرهای نیما یوشیج، سیروس طاهباز، نشر دانشیار، تهران 1374
15- بوی جوی مولیان، دکتر کاظم دزفولیان، انتشارات طلایه، تهران 1374
16- پیشاهنگان شعر فارسی، محمد دبیر سیاقی، شرکت کتابهای جیبی، چاپ سوم، تهران 1370
17- تاریخ ادبیات ایران، دکتر ذبیح الله صفا، جلد اول، انتشارات ققنوس، تهران 1374
18- تاریخ ادبیات ایران، دکتر رضازاده شفق، تهران، 1356
19- جستجوی مفاهیم بهره وری در ادب پاسی، دفتر اول: دوره رودکی، محمدعلی چراغی، مؤسسه فرهنگی و انتشارات رسائل تهران، 1377
20- چشمه روشن، دیداری با شاعران، دکتر غلامحسین یوسفی، انتشارات علمی،‌ چاپ سوم تهران
21- خانه ام ابری است، شعر نیما از سنت تا تجدد، تقی پورنامداریان، انتشارات سروش، تهران 1381
22- خانه ام ابری است، نیما یوشیج، منتخب اشعار، انتشارات سخن، تهران 1378
23- دانشوران خراسان، غلامرضا ریاضی، چاپ مشهد، 1336
24- دنیا خانه‌ی من است، مجموعه 50 نامه از نیما یوشیج، سیروس طاهباز، انتشارات زمان تهران 1352
25- دیوان شعر رودکی، دکتر جعفر شعار، نشر قطره، تهران 1378
26- دیوان ناصرخسرو، حکیم ناصر بن خسرو بن حارث القبادیانی البلخی المروزی، مؤسسه انتشارات نگاه، تهران 1373
27- سبک خراسانی، محمد جعفر محجوب، انتشارات سازمان تربیت معلم تهران 1345
28- سبک شناسی شعر، دکتر سیروس شمیسا، انتشارات فردوس، تهران 1382
29- سبک شناسی نثر، محمدتقی بهار، چاپ سوم، کتابهای پرستو، تهران 1349
30- ستاره ای در زمین، مجموعه 50 نامه، نیما یوشیج، سیروس طاهباز، انتشارات طوس، تهران 1350
31- سخنان منظوم ابوسعید ابوالخیر، با تصحیح و مقدمه و حواشی و تعلیقات سعید نفیسی، تهران 1334
32- سخن و سخنوران، بدیع الزمان فروزانفر، خوارزمی، تهران 1350
33- سیری در شعر فارسی، دکتر عبدالحسین زرین کوب،‌ انتشارات نوین، تهران 1367
34- شاعران همعصر رودکی، احمد اداره چی گیلانی، موقوفات افشار، تهران 1370
35- شعر العجم شبلی نعمانی، جلد اول، ترجمه فخرداعی گیلانی، چاپ دوم، تهران 1362
36- شعر و ادب فارسی، زین العابدین مؤتمن، تهران 1332
37- شعر و شاعری رودکی (مقاله) بدیع الزمان فروزانفر، مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تهران ج 6، شماره 3-4
38- شهر شب، شهر صبح، نیما یوشیج، انتشارات فیروزه، تهران 1375
39- صور خیال در شعر فارسی، دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، انتشارات نیل، تهران 1350
40- عروض رودکی، ضمیمه مجله خرد و کوشش، دفتر سوم شیراز، آبان ماه 1349
41- عطا و لقای نیما یوشیج، مهدی اخوان ثالث، انتشارات زمستان، تهران 1376
42- فرهنگ فارسی معین، دکتر محمد معین، انتشارات امیرکبیر،‌ تهران 1375
43- فریادهای دیگر و عنکبوت رنگ، نیما یوشیج، انتشارات جوانه، تهران 1350
44- کلیات دیوان شمس تبریزی، مولانا جلال الدین محمد مولوی، مطابق نسخه تصحیح شده استاد بدیع الزمان فروزانفر، انتشارات نگاه و نشر علم، تهران 1371
45- کلیات سبک شناسی، دکتر سیروس شمیسا، انتشارات فردوس، تهران 1378
46- گزیده اشعار رودکی، دکتر جعفر شعار، دکتر حسن انوری، مؤسسه انتشارات امیرکبیر، تهران 1367
47- گزینه سخن پارسی، رودکی، دکتر خلیل خطیب رهبر، انتشارات صفی علیشاه، تهران 1378
48- لباب الالباب، محمد عوفی، تصحیح سعید نفیسی، تهران 1335
49- لغات و ترکیبات رودکی، دکتر عسکر حقوقی، ضمیمه مجله دانشکده ادبیات تهران، جلد 6، شماره 3-4
50- لغت نامه دهخدا، علی اکبر دهخدا، انتشارات دهخدا، مجلدات گوناگون، تهران 1324 تا 1359
51- مثنوی و مثنوی گویان، محمدعلی تربیت، مجله مهر سال پنجم،‌ شماره سوم 1316
52- مجالس النفایس، در تذکره شعرای قرن نهم، تالیف میرنظام الدین علیشیر نوایی به سعی و اهتمام علی اصغر حکمت تهران 1323
53- مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تهران سال ششم 1338
54- مجله موسیقی، تیرماه سال 1319
55- مجموعه آثار نیما یوشیج، دفتر اول شعر، سیروس طاهباز، نشر ناشر، تهران 1364
56- مجموعه‌ی کامل اشعار نیما، فارسی طبری، تدوین سیروس طاهباز، انتشارات نگاه، چاپ اول، تهران 1370
57- محیط زندگی و احوال و اشعار رودکی، سعید نفیسی، انتشارات اهورا، تهران 1382
58- مرثیه سرایی در ادبیات فارسی، نصرالله امامی، انتشارات دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی، تهران 1369
59- ناقوس، نیما یوشیج، انتشارات مروارید، تهران 1363
60- نامه های نیما به همسرش عالیه، سیروس طاهباز، انتشارات آگاه، تهران 1350
61- نخستین کنگره نویسندگان ایران، نشریه انجمن روابط فرهنگی ایران با اتحاد جماهیر شوروی، تهران،‌ تیرماه
62- نیما یوشیج و زندگانی و آثار، ابوالقاسم جنتی عطایی، بنگاه مطبوعاتی صفی علیشاه، تهران 1334
63- یادمان نیما یوشیج، محمدرضا لاهوتی، مؤسسه فرهنگی گسترش هنر، تهران 1368

مقدمه و پیشگفتار

سالهاست که نام رودکی پیوسته با عنوان «پدر شعر فارسی» و نام نیما یوشیج (علی اسفندیاری) با عنوان «پدر شعر نو فارسی» همراه بوده است و گاه خواننده بدون آنکه علت واقعی این وجه تسمیه را بداند آن را به خاطر سپره و بارها ذکر نموده است

شاعران بزرگواری که هر کدام در اعتلای فرهنگ و ادب غنی ایرانی بسیار کوشیده‌اند و تأثیرگذار بوده‌اند و هرکدام تحولات بسیار عظیمی را در زمانه و عصر خویش حاصل کرده‌اند

افراد بسیاری نیز در معرفی آنان و توضیح و گزارش آثارشان گام نهاده‌اند

در این تحقیق کوشیده شده است تا بین مبانی فکری و سنت شعری این دو شاعر، مقایسه‌ای انجام دهم و در ضمن به علل و دلایلی که باعث شده است از میان خیل عظیم شاعران و گویندگان فارسی از دیرباز تاکنون این دو را به عنوان پدران‌ شعر فارسی برگزیده‌اند، اشاره نمایم

به نظر محقق برای یک مقایسه‌ی اصولی و صحیح، نخست باید به بررسی و شناخت جزئیات مطالب مورد قیاس پرداخت و سپس نتیجه‌گیری نمود. البته قابل ذکر است که اگر بخواهیم یک مقایسه‌ی نسبتاً اصولی انجام دهیم؛ باید با توجه به آنکه تعداد ابیات بر جای مانده از این دو شاعر بسیار از لحاظ کمیت با هم اختلاف دارند و چون تعداد ابیات بر جای مانده از رودکی کمتر از هزار بیت است ولی در مورد نیما یوشیج این تعداد چندین برابر می‌باشد؛ لذا به ذکر پاره‌ای از آنها می‌پردازیم تا بدین وسیله یک توازن تقریباً منطقی بین شمار ابیات این دو شاعر از لحاظ ارزیابی برقرار گردد

لازم به ذکر است که در تذکره‌ها و کتب تاریخ ادبیات درباره‌ی شمار اشعار رودکی سخن بسیار گرفته‌اند: برخی آن را متجاوز از یک میلیون بیت می‌دانند و برخی دیگر بر آن‌اند که 700 هزار بیت بوده، و نیز آورده‌اند که شعر رودکی در صد دفتر گردآوری شده بوده که بی‌گمان این ارقام مبالغه‌آمیز است. آنچه مسلم است آن است که رودکی پر شعر بوده و اکنون همان‌طور که ذکر شد مقدار اندکی از سروده‌های او در دست است.[1]

در این مجموعه تلاش شده است که با بررسی و تفحص بر روی اکثر آثار و تحقیقاتی که در باب این دو شاعر شده است و در کنار هم قرار دادن آن مطالب به نتیجه‌ای که مورد نظر است، دست یافته شود. در باب رودکی و نیما یوشیج تحقیقات و کتب فراوانی به انجام رسیده و تألیف شده است؛ اما آنچه اکنون پس از سالها می‌تواند انگیزه‌ای برای تأمل و تألیفی دوباره در شعر و زندگی این دو شاعر باشد، یکی همان مقایسه‌ی مبانی فکری و سنت شعری این دو است و نیز شاید با این روش پاره‌ای از ابهامات با این روش از میان برداشته شود و دیگر آن که شاید در کنار هم قرار دادن مطالب به صورت مقایسه‌ای راه تازه‌ای را در نقد و تحلیل اشعار این دو گوینده‌ی شهیر ایرانی به همراه داشته باشد

مجموعه‌ی حاضر به هر حال کوششی است برای آشنایی و باز آشنایی که از منابعی بسیار با ارزش در این زمینه مدد جسته است

نخستین شناسندگان رودکی:

درباره‌ی چند تن از بزرگان ادب و سخن سرایان ایران دشواری بسیار بزرگی که در پیش ماست این است که درباره‌ی نام و نسب و تاریخ در گذشت و جزییات زندگی ایشان آگاهی درست و دقیق در کتاب‌های رایج نیست. گویی شهرت ایشان وانتشار فوق‌العاده‌ی آثارشان چنان در میان مردم ایران درگرفته است که در پی این گونه جزئیات که درباره‌ی ایشان بسیار اهمیت دارد نرفته‌اند و در حقیقت شهرتشان، زندگیشان را تحت‌الشعاع قرار داده است. چنانکه درباره‌ی فردوسی هنوز مجهولات فراوان در پیش داریم. یکی از آن گویندگان شهیر رودکی است که زندگی و آثار و افکار او پیوسته در ابهام مانده است و نخستین کسی که بحث درباره این مرد بزرگ را به جایی رسانده است که برخی جزییات زندگی او را از زیر پرده استتار روزگار بیرون کشیده مرحوم محمد قزوینی در حواشی چهار مقاله نظامی عروضی است.[2]

اینک باید آن چه درباره‌ی رودکی در کتاب‌های رایج آمده است به ترتیب تاریخ نقل کرد

1)  نخستین کسی که ذکر از رودکی کرده نظامی عروضی سمرقندی در کتاب معروف چهار مقاله است که آن را در حدود سال 550 تألیف کرده‌ است

2)     پس از او، محمد عوفی در لباب‌الالباب که آن را در حدود سال 618 تألیف کرده است

3)     حمدالله مستوفی در کتاب تاریخ گزیده که آن را در سال 730 تألیف کرده است

4)     دولتشاه‌بن علاء‌الدوله بختیشاه غازی سمرقندی در تذکره‌الشعرا که آن را در سال 892 به پایان رسانیده است

5)     جامی در بهارستان که آن را در سال 892 تألیف کرده است

6)  حکیم‌شاه محمدبن مبارک قزوینی در ترجمه مجالس‌النفایس علیشیرنوایی[3] که از سال 927 تا 929 مشغول ترجمه آن بود

7)     غیاث‌الدین‌بن‌همام‌الدین هروی خوندمیر در کتاب معروف حبیب‌السیر

8)     محمدعارف لقایی در مجمع‌الفضلا

9)     امین احمد رازی در هفت اقلیم

10) شیخ ابوالقاسم بن ابوحامدبن نصر بلیانی انصاری کازرونی در کتاب سلم السماوات

11) محمدصادق ناظم تبریزی در نظم گزیده

12) میرحسین دوست سنبهلی در تذکره حسینی

13) امیر شیرعلیخان لودی در مرآه الخیال

14) حاج لطفعلی بیک آذر بیکدلی در آتشکده

15) میرغلامعلی آزاد بلگرامی در خزانه عامره

16) محمد قدره ‌الله‌خان گوپاموی در نتایج الافکار

17) رضاقلی‌خان هدایت درمجمع‌الفصحا

18) تامس ویلیم بیل در مفتاح‌التواریخ

19) امیرالملک سید محمد صدیق حسن‌خان در شمع‌ انجمن

20) مولوی آغااحمدعلی احمد در هفت آسمان

21) میرزا محمدناصر طبیب دیلمی متخلص به ادیب

22) مولانا محمد عبدالغنی‌خان غنی موفرخ آبادی در تذکره‌الشعرا

23) صدرالدین عینی مؤلف تاجیکستان

24) مولانا محمدحسین آزاد در کتاب سخندان فارس

25) میرزاده و سهیلی و جلال اکرامی و بزرگ‌زاده در کتاب نمونه‌های ادبیات تاجیک

26) غلامرضا ریاضی در کتاب دانشوران خراسان

این افراد در کتب و یا تذکره‌های خود از رودکی و نسب و نام و لقب و زادگاه و اشعار وی به گونه‌های مختلف سخن گفته‌اند.[4]

نخستین شناسندگان نیما یوشیج

آنچه را که در ابتدای این بحث در باب رودکی و فردوسی بیان کردیم در مورد زندگی و احوال نیما یوشیج صدق نمی‌کند و دلیل آن هم موقعیت و عصر زندگی وی می‌باشد؛ هر چند هنوز ابهاماتی در فهم بعضی از اشعار او وجود دارد اما در مورد زندگی و احوال او نویسندگان و گویندگان بسیاری قلمفرسایی کرده‌اند که به نام پاره‌ای از آنان می‌پردازیم

1)  مهدی اخوان ثالث در کتب معروف خود «بدایع و بدعتهای نیما» و «عطا و لقای نیما» و در مقالات و سخنرانیهای متعدد خود

2)     سیروس طاهباز در چاپ و تکثیر بسیاری از مجموعه‌های اشعار و نامه‌های نیما

3)     یحیی آرین‌پور در کتاب از صبا تا نیما (تاریخ ادب فارسی معاصر)

4)     محمد ضیاء هشترودی در مقالات و سخنرانی‌ها

5)     لئون سرکیسیان در مقالات خود

6)     محمدحسین شهریار در مقالات و اشعار خود.[5]

7)     جلال آل ‌احمد در مقالات و سخنرانی‌های خود

8)     حبیب یغمایی در مقالات و سخنرانی‌های خود

9)     شین پرتو (دکتر علی‌ پرتو) در سخنرانی و مقالات

10) اسماعیل شاهرودی (آینده) در سخنرانی و مقالات

11) فروغ فرخ‌زاد

12) ابراهیم ناعم

13) نصرت رحمانی در شعر الرثاء که در مرگ نیما سرود.[6]

14) دکتر تقی‌ پورنامداریان در کتاب خانه‌‌ام ابری است

15) دکتر بهروز ثروتیان در کتاب اندیشه و هنر در شعر نیما

عقاید و افکار رودکی

در تذکره‌ها آورده‌اند که ابوعبدالله جعفربن محمد رودکی، در رودک سمرقند چشم به جهان گشود و در موسیقی او را مهارتی عظیم بود و بربط را نیکو نواختی و دارای هوش و قریحه‌ای بالا بود و در هشت سالگی قرآن به تمامت بیاموخت و …

اما آنچه در این جا مورد نظر است، بررسی عقاید و افکار رودکی است که تنها آنها را با بررسی اشعار بر جای مانده از وی می‌توان تشخیص داد

1) عقاید و افکار حکیمانه و اندرزگویی:

یکی از ویژگیهای اشعار رودکی که از عقیده و فکر وی نشأت می‌گیرد ممتاز بودن اشعار وی به افکار حکیمانه و پند و اندرزگویی می‌باشد

زمانه پندی آزادوار داد مرا
به روز نیک کسان گفت تا تو غم نخوری
زمانه گفت مرا: خشم خویش‌دار نگاه

زمانه را چو نکو بنگری همه پند است
بسا کسا که به روز تو آرزومند است
که را زبان نه به بند است، پای دربند است
(دیوان، ص 16[7])

نیک‌بخت آن کس که داد و بخورد

شوربخت آن که او نخورد و نداد
(دیوان، ص 17)

از دوست به هر چیز چرا بایدت آزرد؟

کین عیش چنین باشد گه شادی و گه درد
(دیوان، ص 18)

مهتران جهان همه مردند
زیرخاک اندورن شدند آنان
از هزاران هزار نعمت و ناز

مرگ را سر همه فرو کردند
که همه کوشک‌ها برآوردند
نه به آخر به جز کفن بردند؟!
(دیوان، ص 21)

بساکسا که بره‌ست و فرخشه[8] بر خوانش
مبادرت کن و خامش مباش چندینا

بساکسا که جوین نان همی نیابد سیر
اگرت بدره رساند همی به بدر[9] منیر
(دیوان، ص 27)

آنچه با رنج یافتیش و به ذل
خود بیگانه گردد از پی سود

تو به آسانی از گزافه مدیش
خواهی آن روز؟ مزد کمتردیش
(دیوان، ص 30)

کسان که تلخی زهر طلب نمی‌دانند
تو را که می‌شنوی، طاقت شنیدن نیست

ترش شوند و بتابند روز اهل سؤال
مرا که می‌طلبم خود چگونه باشد حال؟
(دیوان، ص 32)

گاه زبر زیر گردد از غم و، گه باز

زیر زبر، همچنان ز انده جوشان
(دیوان، ص 33)

همانطور که با شواهد و مثال‌های فوق دیده شد «رودکی یکی از شعرایی است که در شعر خویش افکار حکیمانه و اندرزها را وارد نموده است و در بیشتر قطعاتی که از وی مانده اشعار وزین در حکم و معارف دارد و در میان شعرای پارسی زبان بدین صفت مخصوص و ممتاز است.»[10]

2) رقیق القلب و باهوش بودن رودکی:

اصولاً یکی از خصایص اصلی شاعری دارا بودن قلب رقیق و روحی حساس است و تا قلب رقیق نباشد کسی را به شاعری راهبری نمی‌کند. هر قلب حساس احساساتی را از خود می‌تراود؛ چون، رحم و اغماض و بزرگواری و امثال آن. رودکی هم در این احساسات شریک است و می‌گوید

این تیغ نه از بهر ستمکاران کردند

انگور نه از بهر نبیدست به چرخشت
(دیوان، ص 108)

و هوش تیز با قلب حساس مصاحب شاعر است و به همین جهت در کار جهان‌ نگران و در پند و عبرت گرفتن از روزگار پیشرو است. چنانکه گوید

این جهان پاک خواب کردار است

آن شناسد که دلش بیدار است
(دیوان، ص 16)

و در جای دیگر

جهان همیشه چو چشمیست گرد گردانست
همان که درمان باشد به جای درد شود
کهن کند به زمانی همان کجا نو بود
بسا شکسته بیابان که باغ خرم بود

همیشه تا بود آیین گرد گردان بود
و باز درد همان کز نخست درمان بود
و نوکند به زمانی همان که خلقان بود
و باغ خرم گشت آن کجا بیابان بود[11]
                   (دیوان، ص 22، 23)

3) حس بی‌نیازی:

رودکی گوید

چون تو طمع از جهان بریدی

دانی که همه جهان کریمند
(دیوان، ص 55)

و بی‌نیازی او را از آن باز می‌دارد که بر نعمت کسان رشک برد و او را راه می‌نماید که بگوید

به روز نیک کسان گفت تا تو غم نخوری

بسا کسا که به روز تو آرزومند است
(دیوان، ص 16)

یا در جای دیگر گوید

خدای را بستودم که کردگار من است

زبانم از غزل و مدح بندگانش نسود
(دیوان، ص 21)

4) نیکنامی:

یکی از عقاید رودکی که از آثارش پیداست آنست که فرد باید نام و اثر نیک از خود باقی گذارد

اندر بلای سخت پدید آرند

فضل بزرگ مردی و سالاری
(دیوان، ص 42)

و یا در جای دیگر این عقیده را توضیح می‌دهد

چهار چیز مر آزاده را ز غم بخرد

تن درست و خوی نیک و نام نیک و خرد
(دیوان، ص 110)

5) مذهبی بودن:

از جمله افکار و اعتقادات وی می‌توان به اعتقادات مذهبی او نیز اشاره نمود. اشارات متعددی که در اشعار رودکی در گرایش به تشیع دیده می‌شود این احتمال را قویاً مطرح می‌سازد که او دارای مذهب تشیع بوده است. از آن جمله

 

[1] . دیوان شعر رودکی (حاوی همه اشعار مستند بر پایه تازه‌ترین یافته‌ها با بیت نما و نمایه عام)، دکتر جعفر شعار، ص 5

[2] . محیط زندگی و احوال و اشعار رودکی، سعید نفیسی، ص 257

[3] . مجالس‌النفایس در تذکره شعرا قرن نهم تألیف میرنظام‌الدین علیشیر نوایی، به سعی و اهتمام علی اصغر حکمت تهران 1323

[4] . برای اطلاع بیشتر رجوع شود به کتاب «محیط زندگی و احوال و اشعار» سعید نفیسی، صفحات 257 تا 300

[5] . محمدحسین شهریار، در تیرماه سال 1323، شعر بلند و زیبای «دو مرغ بهشتی» را سرود که مرادش از دو مرغ، نیما یوشیج و خودش بود و شرح سفرش برای دیدار نیما و آن را به نیما تقدیم نمود

[6] . برای اطلاع بیشتر از متن مقالات و سخنرانی‌ها و اشعار به کتاب یادمان نیما یوشیج مراجعه شود

[7] . دیوان شعر رودکی، پژوهش، تصحیح و شرح دکتر جعفر شعار

[8] . فرخشه: نوعی شیرینی ساخته از آرد، شکر، روغن و مغز بادام، لوزینه

[9] . در کار و کوشش بشتاب … اگر چه کیسه زر و سیم تو را به آسمان رساند

[10] . محیط زندگی و احوال و اشعار رودکی، سعید نفیسی، ص 410

[11] . ابیاتی از قصیده «عصا بیار که وقت عصا و انبان بود»

کلمات کلیدی :